جلسه کرسی ترویجی راس ساعت 11:00 آغاز شد. در ابتدا آقای دکتر مهدی محمدی قلعه‌نی مدیر جلسه به حاضرین در جلسه خیر مقدم گفت و درباره ارائه موضوع کرسی که به صورت مناظره بود به حضار توضیحاتی داد. در ادامه ایشان، از ارائه دهندگان کرسی خواست تا مباحث خود را آغاز نمایند. در ادامه آقای دکتر ابراهیم اصلانی به عنوان ارائه‌دهنده اول صحبت های خود را آغاز کرد.
*ارائه‌دهنده اول (دکتر ابراهیم اصلانی):
محور بحث بر این قرار داده شده که ارتباطات امروزه ما با دنیای بیرون، چه غرب یا شرق مبتنی بر تجاربی باشد که با آن کشورها داشته ایم و اینکه وضع حال را بسنجیم و منافع ملی ما در این روزگار چه حکمی می‌کند، قطع نظر از اینکه گذشته روابط ما با این کشورها به چه صورت بوده است؛ استعماری بوده است یا دوستانه. از حیث سابقه، هیچ کدام از روسیه و غرب نسبت به ایران، رابطه بهتری از دیگری نداشتند. پرونده ارتباطات ما با کشورهایی که در بلوک سیاسی غرب به رهبری آمریکا قرار می‌گیرد و همچنین بلوک شرق به رهبری روسیه، بسیار دردناک و اسف‌بار و ناراحت‌کننده است. خوی استکباری در هر دو جبهه به اعلا درجه‌اش بوده است. در ذات نظام سرمایه‌داری بر جهان امروز به رهبری آمریکا در شکل خونخوارترین و پلیدترین نظام‌هایی است که تاریخ بشر تجربه کرده است. با این فرق که کت و شلوار پوشیده است. جنگ جهانی اول و دوم و همچنین ماجرای ویتنام از نمونه‌هایی است که به خوبی مشخص می‌کند خوی استکباری بلوک غرب در هیچ دوره تاریخی حتی اسکندر و چنگیز و مغولان نداشته‌اند. چهره روسیه هم به همه اندازه سرمایه داری غرب نسبت به کل جهان و ایران، پلید است. صدماتی که دولت روسیه در سه دوره نسبت به تاریخ ایران داشته است، کمتر از صدمه بلوک غرب نیست. هم در دوره تزاری، که عهدنامه گلستان و ترکمنچای را بر ملت و دولت ایران تحمیل کردند و باعث خروش مردم و قتل گریبایدوف شدند، هم در دوره مشروطیت که باعث انحلال مجلس شدند و در دوره جنگ جهانی اول، نیز به ایران حمله کردند. در دوره کمونیست و لنین بارقه‌هایی از امید برای رابطه ایران و روسیه بین برخی مردم ایران به وجود آمد. اما این بهاری بود که زود خزان شد. درباره برخورد روسیه و غرب باید به جنگ جهانی اول نیز بپردازیم. جنگ جهانی اول از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر است و به گونه مستقیم و غیرمستقیم نقش بزرگی در تعیین تاریخ سده بیستم داشته است.
متفقین: انگلستان، ایتالیا، بلژیک، پرتغال، روسیه (به‌دلیل انقلاب اکتبر ۱۹۱۷از جنگ خارج) و ایالات متحده امریکا(در۱۹۱۷ وارد شد) ژاپن، صربستان، فرانسه و ... .
دولت‌های مرکزی: آلمان، اتریش ـ مجارستان، حکومت عثمانی و بلغارستان.
نتیجه جنگ: پایان چندین نظام سلطنتی در اروپا ازجمله هابسبورک در اتریش، هوهن‌تسولرن در امپراتوری آلمان، آل عثمان در امپراتوری عثمانی و رومانوف در امپراتوری روسیه شد.
ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی به عنوان بازیگران اصلی وارد عرصه و میدان شدند. برای جلوگیری از جنگ جدید جامعه ملل تشکیل شد. ایران علیرغم بی طرفی اشغال شد و به نظر جناب آقای دکتر محمدقلی مجد در کتاب قحطی بزرگ در ایران بین 8 تا 10 میلیون نفر به کام مرگ فرستاده شدند. انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه جنبشی اعتراضی و ضد امپراطوری روسیه بود که در سال 1917 رخ داد و به سرنگونی حکومت تزارها و برپایی اتحاد جماهیر شوروی انجامید. مبانی انقلاب بر پایه صلح-نان-زمین استوار بود. با این انقلاب روسیه از مناطق تحت اشغال از جمله ایران خارج شدند. با توجه به خروج رقیب سنتی انگلیس از ایران، سیاست های انگلیس در ایران و منطقه عوض شد. از جمله به‌دنبال روی کار آوردن حکومت های مقتدر ولی وابسته بودند مثلا امان الله خان در افغانستان، ملک فیصل در عراق و رضاخان در ایران .. (یا در سه قرارداد 1915،1907 و 1919). قسمت دوم بحث من این است که در عصر کنونی که قانون آن «الحق لمن غلب» هست، چگونه باید برخورد بکنیم. آیا با این ارتباط داشته باشیم یا با اون. اگر فرصت شد، در بخش دیگری به آن می پردازیم.
*ارائه‌دهنده دوم (دکتر علی‌محمد نظری):
بسم الله الرحمن الرحیم. جناب دکتر اصلانی بحث های خیلی خوبی مطرح کردند و استفاده بردیم. من در اینجا به عنوان کسی صحبت می‌کنم که حدود چهار سال و سه ماه در روسیه تحصیل کردم و با گوشت و پوست و خون خود، روابط بین ایران و روسیه را احساس کردم. آقای دکتر اصلانی درباره قتل گریبایدوف مطالبی را بیان کرد. می دانید که گریبایدوف شاعر بود و بارها ما مورد سؤال قرار گرفتیم که چرا ایرانیان گریبایدوف را کشتند. برای اینکه این ماجرای قتل گریبایدوف نیز فراموش نشود، وقتی از متروی منتهی به سفارت ایران خارج می‌شویم، مجسمه گریبایدوف را پیش از سفارت قرار داده شده است. علامت سؤال بزرگ روس‌ها، کشته شدن گریبایدوف است. ما بارها توضیحاتی درباره چگونگی قتل گریبایدوف و اقدامات وی که باعث قتلش شد، دادیم و گفتیم که در انتهای این امر نیز چه نتیجه‌ای برای ایران و روسیه داشت. فتحعلیشاه نیز الماس بزرگی را که نادرشاه از هند آورده بود، برای جبران قتل تقدیم روسیه کرد و عذرخواهی فراوانی کرد. همچنین درباره وضعیت تقسیم دریای خزر بین کشورهای حاشیه دریای خزر نیز به نظر سهم ایران به خوبی داده نشده و چندین بار به ما توضیحاتی داده شده؛ اما هنوز مبهم است. با اینکه بسیار این منظقه مهم است، اما هنوز نتوانستیم در این زمینه ما سهم چندانی از دریای خزر ببریم. درحالی که طرف روسیه بسیار از این مورد استفاده می‌کنند. فیلمی از مستند ایران توسط روسیه درست شده بود که تصویر بسیار بدی از ایران نشان داده بود و در انتها نیروگاه اتمی بوشهر را نشان داده بود. یعنی می خواست القا کند که ما برای مردم ایرانی که چنین وضعیتی دارند، نیروگاه درست می‌کنیم. برخورد مردم روسیه با ایران نیز بسیار بد بود. دید ما نسبت به روسیه به جهت برخورد بد مردم با ما به مرور بدتر نیز می‌شد. تراز تجاری بین ایران و روسیه نیز نابرابر است. در دوران دانشجویی ما حدود 20 درصد ما به روسیه صادرات داشتیم و در مقابل حدود هشتاد واردات بود. الان این عدد به 30 – 70 رسیده است. آنچه ما در بازار روسیه از محصولات ایران می‌دیدیم، صرفا خرما، برنج ایرانی، رب و مواردی مانند این بود که البته کیفیت چندانی نداشت. در تحریم‌های کنونی روسیه ما را کمک کرد و باید به این مطلب اذعان کرد که روسیه در این زمینه طرف ما را گرفت و ما را یاری کرد. بنابراین در ارتباط ایران و روسیه باید تمام جوانب را در نظر گرفت و سپس به این سؤال پاسخ داد که رابطه ایران و روسیه چگونه است و چگونه باید باشد.
*ارائه‌دهنده سوم (دکتر نورالله کریمیان):
دکتر کریمیان بحث خود را با بحث فرآیند شکل‌گیری نظم نوین جهانی آغاز کرد: جنگ جهانی دوم به لحاظ گستردگی جغرافیایی و قدرت تخریب منابع انسانی و طبیعی با هیچ جنگی قابل مقایسه نیست. متحدین آلمان، ایتالیا، ژاپن و متفقین انگلیس، فرانسه، آمریکا و شوروی . برخی معتقدند به‌دلیل درگیر بودن و رقابت شدید سیاسی فاشیسم، لیبرال دموکراسی‌های غربی و مارکسیسم عموم مردم را به قلمرو جنگ کشاند، تا حدی که در پایان جنگ تعداد کشته‌شدگان نظامی و غیرنظامی تقریباً با هم برابری می‌کرد. جنگ جهانی دوم تأثیرات گسترده‌ای بر تحولات جهانی گذاشت که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- شکل گیری سازمان ملل و با سازوکار شورای امنیت و حق وتو
- فروپاشی نظام چند قطبی و شکل‌گیری نظام دو قطبی شرق و غرب به رهبری شوروی و آمریکا،
- رنگ باختن نفوذ قدرت‌های اروپایی مانند انگلیس، فرانسه، ایتالیا و آلمان در سیاست‌های بین‌المللی،
- شروع جنگ سرد به عنوان صحنه رقابت دو بلوک در قالب اتحادیه‌ها و پیمان‌های خاص مثل پیمان اتلانتیک شمالی ناتو و پیمان ورشو.
- تحریک جنبش‌های ضداستعماری و متعاقب آن استقلال مستعمرات و ایجاد چند کشور جدید.
در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد نظم موجود با محوریت آمریکا، توسط برخی کشورها ممکن است به چالش کشیده شود:
*آیا روسیه، ایران و حتی چین از چنین توانایی و پتانسیلی برخوردار هستند؟
روسیه نه توانایی اقتصادی، نه پیشرفت تکنولوژیکی و نه قدرت نظامی در طراز کشوری که بتواند ضمن به چالش کشیدن نظم مستقر، نظم مورد انتظار را حاکم کند در اختیار ندارد. روسیه یک قدرت منطقه‌ای در قفقاز و آسیای میانه است و یا نهایتا یک قدرت فرامنطقه‌ای است و برای تاثیرات جهانی حتما باید دنبال متحد باشد یا در قالب گروه شانگهای و یا بریکس بر معادلات جهانی تاثیرگذار باشد یا با کشورهای دارای پتانسیل های مطلوب در منطقه تعامل و همکاری داشته باشد.
*آیا ایران این شرایط و توانایی رو دارد؟
ایران در به چالش کشیدن نظم مستقر حداقل در منطقه زیست خودش یعنی خاورمیانه تا الان تا حدی زیادی موفق عمل کرده؛ اما برای ایجاد نظم مطلوب خیلی فاصله دارد.
*پیشنهاداتی برای ارتقاء سطح روابط ایران و روسیه:
1-ایجاد سیستم امنیتی منطقه ایی جمعی در منطقه خلیج فارس و همچنین منطقه بزرگ آسیای میانه
2- مشارکت استراتژیک بدون روابط مستحکم اقتصادی امکان پذیر نیست بنابراین در کنار روابط امنیتی، سطح روابط اقتصادی باید ارتقاء پیدا کند، خصوصا در حوزه انرژی.
3- همگرایی مضاعف ایران،روسیه و چین و ارتقاء سطح روابط با هند و کشورهای منطقه به‌خصوص مصر، ترکیه و عربستان
نظریه سوم سه تا رکن دارد که عبارتند از:
1-نظم جدید و قاعده بازی جدید حاکم بر عرصه روابط بین الملل
2-روسیه جدید به رهبری پوتین
3- ایران عصر جمهوری اسلامی
در پایان حاضرین در جلسه با ارائه‌دهندگان به پرسش و پاسخ پرداختند.